Ben jij je gewicht in zout waard?

Waarom werk je? Voor de baas of voor jezelf? Voor het brood op de plank of de nieuwe Tesla? Voor een bijdrage aan de maatschappij of om jezelf te ontwikkelen? Welke reden dan ook, bij werk hoort altijd een beloning. Deze beloning wordt meestal in geld uitgedrukt, je salaris. Nu krijg ik steeds meer jeuk bij dat woord, omdat de beloning voor het werk uit veel meer bestaat dan alleen het salaris. Toch staat het salaris bij de meeste mensen met grote afstand op nummer één. Laat ik het daar nou niet mee eens zijn. Daarom ga ik het complete plaatje rondom de arbeidsvoorwaarden proberen te schetsen. Met die informatie kun je vervolgens kritisch naar je eigen salaris en andere voorwaarden kijken.

Alle tastbare arbeidsvoorwaarden worden contractueel vastgelegd als primaire en secundaire voorwaarden. Er bestaan ook tertiaire en quartaire arbeidsvoorwaarden die vaak juist niet in je contract staan maar wel belangrijk zijn. Waar werkgevers als banken hard inzetten op hun primaire en secundaire voorwaarden met hoge salarissen en dure auto’s van de zaak, moeten werkgevers die hier niet op kunnen concurreren juist meer inzetten op hun tertiaire en quartaire voorwaarden. Deze termen zijn bedoeld om arbeidsvoorwaarden duidelijk te kunnen onderscheiden, maar worden inmiddels ook gebruikt als graadmeter voor wat de meest belangrijke voorwaarden voor de werknemer zouden zijn. Met uiteraard de aanname dat de primaire voorwaarden het belangrijkst zijn. Laat ik beginnen met de voorwaarden die volgens deze theorie het minst belangrijk zouden zijn: quartaire voorwaarden.

Quartaire arbeidsvoorwaarden

De quartaire arbeidsvoorwaarden bestaan uit de minst tastbare aspecten van het werk. Ze omvatten vaak een gevoel of sfeer die op de werklocatie aanwezig is. Ook autonomie en daarmee verantwoordelijkheid valt onder de quartaire voorwaarden. Deze ongrijpbare en bijna niet vast te leggen aspecten van het werk zijn wel grote (voor sommigen zelfs de grootste) factoren voor de mate van werkgeluk. Dit is waarom ik deze ‘minst belangrijke’ voorwaarden zelf op de eerste plek zet. Werkgeluk wordt vaak onderschat maar is essentieel voor een duurzame arbeidsrelatie. Alle primaire en secundaire voorwaarden kunnen heel stevig in elkaar zitten maar als de sfeer of je gevoel bij de organisatie niet goed is, ga je echt niet met plezier naar je werk toe.

Tertiaire arbeidsvoorwaarden

De tertiaire arbeidsvoorwaarden zijn al een stuk tastbaarder dan de quartaire. Zowel tertiaire als quartaire voorwaarden worden in principe niet vastgelegd in een overeenkomst. De tertiaire voorwaarden bevatten voor een groot deel de fysieke werkomgeving en de aangeboden faciliteiten. Denk bijvoorbeeld aan een volledig uitgeruste sportschool, een verse, gezonde en vegetarische lunch of geluidsdichte werkplekken. Tegenwoordig worden dit soort aanvullende faciliteiten steeds vaker belicht in vacatureteksten. Ze maken het werk aangenamer, aantrekkelijker en bestaan om werknemers extra te motiveren. Er zijn ook tertiaire voorwaarden waarvan het vanzelfsprekend is dat ze er zijn, zoals een comfortabele werkplek, een schoon kantoor en een koffiezetapparaat. Als één hiervan niet goed is geregeld, doet dat afbreuk aan de mate van werkgeluk. Eén van de meest gebruikte theorieën voor het bekijken van (tertiaire) arbeidsvoorwaarden is de Two Factor Theory of Motivation van Herzberg. Herzberg stelt dat de voorwaarden en omstandigheden van het werk zijn op te delen in twee groepen, de motivatoren en de hygiënefactoren. Motivatoren (erkenning van prestaties, doorgroeimogelijkheden, etc.) dragen bij aan een hoger gevoel van werkgeluk. Hygiënefactoren (werkomstandigheden, sfeer, etc.) moeten juist aan bepaalde standaarden voldoen, anders doen deze afbreuk aan het werkgeluk.

Secundaire arbeidsvoorwaarden

Zou je voor een baas werken als je puur en alleen een regulier salaris krijgt? En met dat geld al je reiskosten moeten dekken, zelfs een pensioen opbouwen en jezelf verder ontwikkelen? Dit zou mij onnodig veel hoofdpijnen opleveren. Gelukkig worden in de secundaire arbeidsvoorwaarden een aantal van deze zaken geregeld, maar dit verschilt per bedrijf. Vaak kun je alle secundaire arbeidsvoorwaarden in je overeenkomst of cao terugvinden. Een pensioenregeling, een auto van de zaak of een kinderopvangregeling zijn voorbeelden van secundaire voorwaarden. Daar mogen we sinds afgelopen jaar ook het thuiswerken toe rekenen. Waar het werken vanuit huis vroeger meestal verbaal werd afgesproken (tertiaire voorwaarde) en meer uitzondering was op de regel, is het thuiswerken nu een integraal onderdeel van werk geworden. Thuiswerken staat nu op de eerste plek van belangrijke secundaire arbeidsvoorwaarden.

Primaire arbeidsvoorwaarden

Onder de primaire arbeidsvoorwaarden verstaan we alles wat in geld uitgekeerd wordt. Dit is het salaris en alles wat daar standaard bovenop komt, zoals onregelmatigheidstoeslag, overwerktoeslag, een 13e maand, een bonusregeling en een winstuitkering. Daarnaast is tijd natuurlijk geld, waardoor alle aanvullende vakantie- en verlofdagen ook onder de primaire arbeidsvoorwaarden worden gerekend. Tegenwoordig bieden sommige werkgevers ook de mogelijkheid aan werknemers om zelf een deel van de voorwaarden te bepalen, via het zogenoemde cafetariasysteem. Zo kun je bijvoorbeeld meer vakantiedagen kopen door een stukje salaris in te leveren. Primaire arbeidsvoorwaarden worden hiermee steeds flexibeler. Het salaris blijft natuurlijk het belangrijkste onderdeel, maar volgens de eerder genoemde theorie van Herzberg maakt de hoogte van het salaris het werk niet aangenamer. Salaris valt namelijk onder de hygiënefactoren en beïnvloedt het werkgeluk alleen bij absentie van een degelijk loon.

Volgens mij kunnen de meeste mensen zich wel vinden in de stelling dat de hoogte van het salaris het werk zelf niet aangenamer maakt. Daarentegen lijkt het me ook onzin om te stellen dat geld niet gelukkig maakt. Geld, werk en geluk hangen nauw samen. In Amerika is onderzoek gedaan (validiteit daargelaten) om juist die samenhang te meten. Tot welk bedrag word je gelukkiger van meer geld? Volgens het onderzoek blijkt de bovengrens rond de €63.500,- te liggen. Elke euro hierboven zou je niet meer geluk uit halen. Dat komt neer op een bruto maandsalaris van pak hem beet €5.000,-. Zeker geen klein bedrag, maar genoeg mensen die elke maand een hoger bedrag op hun rekening zien verschijnen. Waar is dat voor nodig als je er weinig tot geen extra geluk uit haalt?

Neem je salaris met een korreltje zout

Ik zou mezelf niet de huisfilosoof van De Vacature Makelaar mogen noemen als ik je niet zou prikkelen met een filosofisch gedachte-experiment. De Kantiaanse filosoof John Rawls nodigt je uit kritisch te reflecteren op de manier waarop wij onze samenleving hebben ingedeeld. Stel, je zou je bevinden achter een sluier van onwetendheid (Veil of Ignorance). Je weet niet waar je geboren wordt, wat je huidskleur is, of je slim of dom, rijk of arm, sterk of slap bent. En stel, je zou zonder deze vooroordelen de samenleving opnieuw mogen indelen, hoe zou je dan de nieuwe maatschappij structureren?

“Zouden we dan opkomen voor zwakkeren? Of zouden we kiezen voor een liberaal systeem, waar ieder zichzelf moet redden?” – John Rawls

Laten vanuit deze positie naar de arbeidsmarkt kijken. Van achter de sluier kun je niet zien of een baan een hoge of lagere opleiding en fysieke of mentale vaardigheid vraagt. Het enige wat je weet is welke waarde de baan toevoegt aan de maatschappij. Welk salaris zou je dan toekennen aan de bakker, de verpleger, de vakkenvuller, de flitshandelaar, de vrachtwagenchauffeur, de ambulancebroeder, de hypotheekadviseur, de politieagent of de recruiter? Maar bovenal: welk salaris zou je je eigen beroep toekennen?

Heb je het eerste deel over arbeidsvoorwaarden al gelezen? Zo niet, lees hier over de gouden kooi in de financiële sector!

Ben je geïnteresseerd in dit soort ontwikkelingen in het hypotheek- of verzekeringswezen of op de arbeidsmarkt? Stuur mij een berichtje op LinkedIn, lees onze blog of kijk rond bij onze vacatures!