Hé Kjeld,

Ik ben bezig met een marketingonderzoek over thuiswerken in coronatijd. Spreek jij daar wel eens kandidaten over?

Jim, 13 januari

Hoi Jim,

Gelukkig is coronatijd bijna voorbij en mogen we weer naar kantoor. Zelf ben ik erg fan van werken op kantoor. Naast dat ik mijn collega’s moet kunnen zien, moet je ze ook kunnen voelen, proeven en ruiken, als je snapt wat ik bedoel ;)

Wel spreek ik regelmatig kandidaten die echt niet meer terug willen naar de oude gang van zaken. Thuiswerken weegt nu naast het salaris erg zwaar mee in de keuze voor een nieuwe baan. Wat ik ook veel hoor is dat werknemers wel meer uren zou kunnen werken, mits er een deel thuis gewerkt kan worden. Dan vraag je je ook af hoe de productiviteit is thuis. Als ik thuiswerk heb ik eindelijk de tijd om de was weg te werken, de keuken op te ruimen en te stofzuigen. Zelfs dan heb ik nog het idee dat ik productiever werk dan op kantoor!

Het is heel bijzonder om te zien dat deze omschakeling zo snel is gegaan. De technologie om vanuit huis te werken bestond natuurlijk al een tijdje. Het probleem was de noodzaak en de maatschappelijke verwachting om altijd op locatie te zijn. Zo kon je makkelijk in de gaten gehouden worden. Binnen twee jaar is hybride werken (half om half kantoor/huis) van een uitzondering nu de norm geworden. Dan vraag ik me ook af wat de volgende ontwikkeling is. Misschien komen we erachter dat 40 uur per week werken onzinnig is, of dat bepaalde functies helemaal niet zo belangrijk zijn als we denken (Ben jij je gewicht in zout waard?). Of misschien is het hele kapitalisme zelfs achterhaald, daar zul jij als marxist natuurlijk van smullen!

Kan je hier wat mee voor je marketingonderzoek?

Kjeld, 15 januari

Hé Kjeld,

Wauw, bedankt voor het uitgebreide antwoord! Fascinerend inderdaad dat zo’n crisis moet ontstaan voordat we onze gewoontes veranderen. Zet je aan het denken over wat we nog meer kunnen bereiken als werknemers. De 40-urige werkweek verkorten zou inderdaad een interessante stap kunnen zijn, zeker gezien het feit dat we ieder jaar productiever worden door technologie en automatisering.

Denk je dat er nog meer grote veranderingen op de arbeidsmarkt aanstaande zijn?

Jim, 17 januari

Als recruiter word je tegenwoordig helemaal ondergesneeuwd met nieuwe vacatures, dat is ook weer zo’n nieuwe ontwikkeling op de arbeidsmarkt. Een ontwikkeling die mij van enorm veel werk voorziet, mijn vakgebied en expertise zal daarom alleen maar belangrijker worden!

Om in te haken op jouw bericht, onze gewoontes kúnnen heel snel veranderen. Probleem is dat de samenleving en arbeidsmarkt niet vanzelf wíllen veranderen. Iedereen blijft het liefst in hun comfort zone. Waar het individu nog wel eens een impulsieve sprong in het diepe neemt, is de maatschappij enorm risico-avers. Zoals ik het zie kan je een groep mensen met nog zoveel energie en enthousiasme proberen te overtuigen van verandering, ze gaan echt niet bewegen. Pas als de groep als geheel inziet dat een beweging noodzakelijk is, kunnen grote veranderingen worden bewerkstelligd.

Een mooi voorbeeld hiervan is thuiswerken. Er is een pandemie voor nodig geweest om mensen vanuit huis te laten werken. De techniek hiervoor bestond al jaren en brengt ook nog eens een berg aan voordelen. Als er een pandemie voor nodig is om een grote hervorming ten gunste van de werknemer teweeg te brengen, dan ben ik huiverig wat voor catastrofe nodig is voor de volgende positieve ontwikkeling.

Thuiswerken is al bijna overal (uit noodzaak) geaccepteerd, maar zie ik de eerste tegenstribbelingen van de werkgevers alweer de kop opsteken. Het thuiswerken is voor veel werknemers een geweldige uitkomst, maar werkgevers zijn bang de controle te verliezen. Wat gebeurt als de noodzaak verdwijnt en de wereld weer helemaal terug naar normaal is? Verdwijnt thuiswerken dan weer stilletjes? Als fervent thuiswerker heb jij hier vast een mening over!

Kjeld, 23 januari

Ik denk dat thuiswerken here to stay is. Werknemers hebben thuiswerken omarmd en het vooroordeel dat thuiswerkers louter minder productief zijn verdwijnt langzaam maar zeker. Volledig remote werken, zoals in de VS al vaker gebeurt, vindt in Nederland nog in beperkte mate plaats maar één of meerdere dagen flexibel werken is een mooie middenweg tussen die ‘controle’ en de vrijheden van thuiswerken.

Wat ik wel zorgelijk vind is het feit dat er, wat jij ook noemt, een catastrofe aan te pas moet komen. Dit is zeker niet uniek aan de arbeidsmarkt, auto- en vliegtuigprotocollen zijn historisch gezien ook aangescherpt in de nasleep van ongelukken (dramatisch voorbeeld). Waar werknemers een grote gebeurtenis nodig hebben om meer rechten te krijgen, daar werken grote bedrijven weer hard om elke dag deze rechten weer af te brokkelen. Denk aan een Amazon, dat groot is geworden door werknemers uit te branden. Of al die nieuwe bezorgdiensten, die flexibele contracten naar een nieuw dieptepunt brengen. De volgende stap: binnenkort werkt er bijna niemand meer in hun magazijn of bezorgdienst. Technologie, met name AI, gaat namelijk veel banen onnodig maken. Op kleinere schaal gebeurt dit ook al; denk aan de zelfscan in de supermarkt, klantenservice robots en volledig geautomatiseerde autofabrieken.

Misschien denk ik nu heel dystopisch, zeg het maar ;)

Jim, 27 januari

Wat je schetst is mega interessant, de denkwijze hoe je bij je conclusie komt deel ik helemaal. De conclusie ben ik het echter niet mee eens. Al deze ontwikkelingen zie ik niet naar een dystopie leiden, maar eerder naar een utopie.

Momenteel bevinden we ons in de vierde industriële revolutie. Stoommachines, elektriciteit, computers. Allemaal grote uitvindingen die de wereld totaal en (grotendeels) positief hebben veranderd. Ook zien we dat de vervelendste, gevaarlijkste en smerigste beroepen meestal als eerste geautomatiseerd worden. Nu beginnen autonome drones en artificial intelligence de kop op te steken. Als deze alom zijn geaccepteerd en geïmplementeerd, dan kun je een wereld zonder niet meer voorstellen. Maar zoals ik al eerder zei, gaat geen enkele revolutie zonder slag of stoot. Deze vierde industriële revolutie geen uitzondering.

Het leukste vind ik het fantaseren over hoe zo’n toekomst uitziet. Ik ben heel benieuwd hoe ver ik er vanaf zit. Ik ben namelijk erg positief over een wereldbeeld waar steeds minder mensen nodig zijn als arbeiders. Hoe minder uren in de week een individu hoeft te werken om zichzelf te onderhouden, hoe meer hij of zij kan besteden aan activiteiten waar energie, plezier en liefde uit gehaald wordt.

Kjeld, 1 februari